Socjalne potrzeby pracowników – ZFŚS

Pracodawca – stosownie do warunków i możliwości – zobowiązany jest do realizowania bytowych, socjalnych oraz kulturowych potrzeb pracowników. Obowiązek ten wynika bezpośrednio z Kodeksu pracy (art. 16 oraz art. 94 pkt 8). Działalność pracodawców podejmowaną na rzecz pozapłacowego wspierania pracowników i zaspokajania ich potrzeb socjalnych reguluje ustawa z dn. 4 marca 1994r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (ustawa o ZFŚS).

Kto jest uprawniony do korzystania z Funduszu?

Osoby uprawnione do korzystania ze świadczeń socjalnych finansowanych z Funduszu można podzielić na 3 grupy:

• pracownicy i ich rodziny,
• emeryci i renciści – byli pracownicy zakładu oraz ich rodziny,
• inne osoby, którym pracodawca w regulaminie ZFŚS przyznał prawo do korzystania ze świadczeń (np. dzieci zmarłych pracowników, wykonawcy umów o dzieło).

Zasady gospodarowania środkami ZFŚS określa pracodawca w regulaminie ZFŚS, jednak zgodnie z ustawą (art. 8 ust. 1) jedynym kryterium, od którego uzależnione jest przyznanie wsparcia, jest kryterium socjalne:

Przyznawanie ulgowych usług i świadczeń oraz wysokość dopłat z Funduszu uzależnia się od sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej osoby uprawnionej do korzystania z Funduszu.

Pracodawca może więc – a nawet powinien – udzielić większego wsparcia osobom uprawnionym do korzystania z ZFŚS będącym w trudniejszej sytuacji materialno-życiowej. Możliwe jest także, że niektórzy pracownicy nie otrzymają świadczeń socjalnych, jeśli wynika to z zastosowania kryterium socjalnego.

Rodzaje działalności socjalnej

Środki zgromadzone przez Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych mogą być przeznaczone na:

• finansowanie działalności socjalnej, jak na przykład:
  • sponsorowanie kolonii dla dzieci,
  • tzw. wczasy pod gruszą,
  • zakup biletów do kina, teatru,
  • bony towarowe, paczki świąteczne,
  • zapomoga na remont mieszkania,
• dofinansowanie zakładowych obiektów socjalnych (np. zakładowych ośrodków wczasowych, ogródków działowych),
• tworzenie zakładowych żłobków, przedszkoli, czy klubów dziecięcych.

Odpis na ZFŚS

Zakład pracy corocznie dokonuje odpisu na rachunek bankowy Funduszu. Odpisy na ZFŚS można podzielić na:

• obowiązkowe – na zatrudnionych pracowników,
• fakultatywne, w tym odpis na emerytów i rencistów, nad którymi zakład sprawuje opiekę socjalną.

Zgodnie z ustawa o ZFŚS podstawą do ustalenia wysokości odpisu jest przeciętne wynagrodzenie miesięczne w gospodarce narodowej w poprzednim roku lub w drugim półroczu poprzedniego roku (w zależności od tego, które z tych wynagrodzeń było wyższe). Dodajmy, że w roku 2012 została zamrożona podstawa odpisu – za podstawę odpisu w latach 2012-2014 przyjmuje się wynagrodzenie miesięczne w gospodarce narodowej w II półroczu 2010 r.

Rezerwa na odpis na ZFŚS dla byłych pracowników

Pracownicy jednostki sprawującej opiekę socjalną nad emerytami i rencistami, będą uprawnieni do świadczeń socjalnych finansowanych z Funduszu po przejściu na emeryturę lub rentę. Prawo do tych świadczeń pracownicy nabywają stopniowo w miarę upływu lat pracy. Pracodawcy takich jednostek zgodnie z ustawą o ZFŚS dokonują dodatkowego odpisu na każdego emeryta i rencistę uprawnionego do opieki.

Wycena rezerw na odpis na Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych jest skomplikowana – wymaga bowiem przyjęcia szeregu założeń demograficznych i finansowych, aby dobrze zaprognozować wysokość odpisu tworzonego w kolejnych latach oraz wyznaczyć jego aktuarialną wartość bieżącą.

Dodajmy, że do wyceny rezerw na odpis na ZFŚS potrzebne są nie tylko informacje dotyczące obecnych emerytów i rencistów objętych opieką, ale także dane o aktualnie zatrudnionych pracownikach. Aktuariusz stosując metodę prognozowanych uprawnień jednostkowych, powinien oszacować wartość rezerwy na odpis na ZFŚS także w części dotyczącej obecnie zatrudnionych pracowników, dla których odpisy zaczną być tworzone po ich przejściu na emeryturę lub rentę – takie podejście jest wymagane przez Międzynarodowy Standard Rachunkowości nr 19 (zob. MSR 19 par. 67-69).